ICT pretendeert vaak ‘disruptive’ (verstorend, ontwrichtend) te zijn. Nieuwe technieken, die zich nog vaak voor de “Peak of Inflated Expections” van de Gartner Hypecycle bevinden zijn vaak zo veelbelovend, dat we meteen verwachten dat de wereld er echt van verandert (en beter wordt!). Vaak zien we een paar jaar later dat dat onze verwachtingen toch overspannen waren, maar hebben we onze focus al weer verlegd naar andere nog nieuwere technieken die net aan de beklimming van de Hypecycle begonnen zijn. Hoe komt het toch dat we van veel van deze technieken die échte veranderingen niet terugzien? Eén van de reden is naar mijn mening dat we vaak denken dat als een nieuwe ontwikkeling “technologisch disruptive is”, dus wanneer het een heel nieuwe technologische benadering betreft, deze ons dagelijks leven dus ook wel zal veranderen. Maar bij disruptie gaat het om heel iets anders dan technologische nieuwtjes. Het gaat om verandering van het speelveld. Nieuwkomers met een slim idee en juiste toepassing van nieuwe technologie verschrompelen in een ommezwaai bestaande marktleiders en vagen hele bedrijfstakken weg of veranderen in elk geval het speelveld voorgoed. Met een disruptive innovatie hebben nieuwkomers in een markt de mogelijkheid om de strijd aan te gaan met gevestigde organisaties. Bij hele nieuwe en ontwrichtende innovaties zijn gevestigde organisaties veelal in het nadeel omdat zij vaak te laat door hebben wat er gebeurt en te veel blijven vasthouden aan hun bestaande business modellen en architecturen.

Eén van de meeste disruptive innovaties van de afgelopen jaren is naar mijn mening niet BigData (belangrijk!), ook niet blockchain (technologisch uniek!) en ook niet AI (waar ik hoge verwachtingen van heb). Nee, het is een techniek die de beklimming van de Hypecycle al achter de rug heeft en zich al een tijdje op het ’Plateau of productivity’ bevindt: API’s volgens het REST principe, en dan met name in de cloud. Hoe disruptive deze techniek is, hebben we soms niet eens door terwijl we de voorbeelden allemaal kennen.

Wie in de jaren 80, 90 en zelfs beginjaren 2000 wilde vliegen, kocht een vliegticket bij een reisbureau of rechtstreeks bij de betreffende luchtvaartmaatschappij. Voor Nederlandse reizigers betekende dat  vliegen met onze nationale trots. Veel reizigers wílden alleen KLM vliegen, want “dat was toch het beste?’’ Alternatieven, behalve een aantal aan KLM gelieerde maatschappijen en “nationale trotsen” van andere landen, waren er niet veel. Eerst kwamen de low-budget carriers maar daar werd in eerste instantie de neus voor opgehaald. Minder beenruimte en niet eens gratis eten en drinken, wie wil daar nou mee vliegen? De reden dat veel gevestigde maatschappijen zich zo konden opstellen is dat het aanbod van die nieuwe maatschappijen nog niet rechtstreeks voor consumenten beschikbaar kwam. De keuze voor een vliegmaatschappij verliep via tussenpersonen als reisbureaus. Maar daar kwam snel verandering in! Inmiddels wordt een enorm groot percentage van de vliegtickets verkocht door intermediairs die eerder niet bestonden: Vliegwinkel.nl, Vliegtickets.nl etc. Hoe kan dat? Het antwoord: disruptie door technologische innovatie.

“Hoe disruptive API’s zijn hebben we soms niet eens door, terwijl we de voorbeelden allemaal kennen.”

De initiatiefnemers achter Vliegwinkel.nl, Vliegtickets.nl en al die andere vliegticketsites zagen in dat consumenten behoefte hebben aan keuze. Die keuze was  er op zich wel, alleen was deze informatie voor consumenten niet goed beschikbaar. En dat zijn ze gaan regelen! Wie nu een ticket wil bestellen op zo’n site, kan kiezen uit 10-tallen aanbieders en selecteren op prijs, kwaliteit of, ouderwets maar het kan nog steeds, nationale trots. In het laatste geval zie je dan wel wat je daar extra voor mag betalen. De toetreding van verkopers als deze op de vliegtickets-markt is alleen mogelijk omdat consumenten over adequate, up-to-date real-time informatie konden beschikken van beschikbare vluchten bij alle aangesloten maatschappijen. En die data zit niet in één centraal systeem van deze partijen. Die data wordt, op het moment dat je je wensen hebt ingevoerd, live op gehaald uit de boekingssystemen van de maatschappijen. En dat gebeurt via API’s! De API’s maken het mogelijk om live data binnen zeer beperkte tijd uit diverse bronnen te verzamelen en te presenteren. Het gevolg: totale disruptie. Een enorme verschuiving van verkopen rechtstreeks en via reisbureaus naar verkopen direct aan de eindgebruiker via internet. Meer concurrentie. Lagere prijzen (of al deze ontwikkelingen vanuit een duurzaamheidsperspectief wenselijk zijn laat ik buiten beschouwing). Het is niet vreemd dat juiste de nieuwere, low-budget vliegmaatschappijen garen sponnen bij deze ontwikkeling. Consumenten vonden dat ‘gratis eten en drinken’ het prijsverschil echt niet waard en die beperkte beenruimte is na een vlucht van een paar uur op een Mediterraan strand snel vergeten. De gevestigde maatschappijen hielden de ontwikkeling een tijdje van zich af, om erachter te komen dat ze daardoor vrijwel uit beeld raakten voor een belangrijke doelgroep. Om vervolgens ook aan te haken: ze hadden geen keuze. Zoals eerder gezegd: gevestigde organisaties zijn vaak in het nadeel bij disruptieve innovaties.