Waarborg voedselveiligheid en duurzaamheid met blockchain technologie

In de roep naar duurzaam en veilig voedsel nemen de eisen die gesteld worden aan transparantie in versketens een steeds grotere vlucht. Het is een uitdaging om de authenticiteit en betrouwbaarheid van data en informatie door de keten heen goed te borgen. Centrale systemen die het verhaal achter het product (productie, herkomst, bewerkingen, logistiek etc.) moeten borgen zijn nog vrij basaal. Bovendien zijn ze voor de keten deelnemers en de consument moeilijk te verifiëren. Hierdoor staat de waarde die aan keurmerken of duurzaamheidsclaims wordt gehecht constant onder druk. De inzet van blockchain technologie zou het vertrouwen en de transparantie in agrofood ketens kunnen verhogen.

De belofte van blockchain technologie

Heb je al eens gehoord van de blockchain technologie? De meeste mensen kennen het van de Bitcoin, een vorm van elektronisch geld. De blockchain technologie is zeker niet vrij van kritiek, maar het is wel het succesvoorbeeld van transparant en betrouwbaar een gezamenlijke en controleerbare waarheid creëren.

Want dat is wat blockchain eigenlijk doet. Waar bij het opzetten van centrale systemen een ‘trusted third party’ nodig is, wordt bij een blockchain een gezamenlijke dataset op meerdere plekken bewaard. Blockchain gaat uit van ‘distributed trust’.

                                                       Centraal systeem (Regie en controle op 1 plaats)                        Distributed trust (Gezamenlijke waarheid)

De principes van blockchain zijn eenvoudig en doeltreffend en maken het systeem transparant en controleerbaar voor iedereen:

• Nieuwe gegevens worden als voorstel aangeboden en gecontroleerd door het gehele netwerk
• Als er consensus is over de nieuwe informatie wordt deze toegevoegd aan de gezamenlijke dataset
• Iedere partij binnen het netwerk kan beschikken over alle gegevens
• Historie van transacties blijft bewaard en is herleidbaar

Verifieerbare herkomst met blockchain in (internationale) voedselketens

Bij centrale systemen wordt het beheer vaak belegd bij een onafhankelijke partij. Daarvoor moeten afspraken gemaakt worden over onder andere het financiële model, de zeggenschap over en eigenaarschap van de data. De consensus die men bereikt gaat vaak ten koste van transparantie.

Blockchain technologie maakt het echter mogelijk om een systeem op te zetten waarmee je gezamenlijk en voor alle deelnemers verifieerbaar de herkomst en de historie van een product of grondstof kunt herleiden. Je kunt bijhouden hoeveel er van een product of grondstof is gemaakt, van wie het is en eventueel zelfs ook waar het zich bevindt of zou moeten bevinden.

Neem als voorbeeld de grondstof cacao. Elke partij cacao is gekoppeld aan een boer. Deze partij kent op basis van de certificaten van de boer een bepaalde typering, bijvoorbeeld wel of niet duurzaam.

Deze partij moet vervolgens aangemeld worden bij een blockchain systeem. Mits het voldoet aan de gezamenlijke spelregels die zijn opgesteld (is dit wel echt die boer? klopt de duurzaamheidsclaim? etc.) dan wordt de partij geaccepteerd en toegevoegd aan de dataset binnen de blockchain.

Wanneer de boer zijn partij aan een handelaar verkoopt moet ook deze transactie geregistreerd worden. Bij de transactie gaat het eigenaarschap van de partij over naar de volgende schakel. Ook hier kunnen toetsingsregels worden toegepast.

Bij de handelaar zullen verschillende partijen cacao samengevoegd worden om het in één transactie aan de volgende schakel aan te kunnen bieden. Wanneer partijen splitsen blijft historie en herleidbaarheid van volumes in de verschillende schakels behouden binnen de blockchain. Hierdoor blijft alle beschikbare informatie traceerbaar en verifieerbaar, waardoor de grip op voedselveiligheid wordt vergroot.

Bovendien kunnen deelnemers aan transacties anoniem blijven. Zo kunnen ketens informatie delen zonder dat de individuele deelnemers zich hoeven bloot te geven en privacy voor een deel wordt gewaarborgd.

6 aandachtspunten bij het inzetten van blockchain technologie in agrofood

Dat de blockchain technologie werkt voor Bitcoin wil niet zeggen dat we het één op één kunnen overnemen. Belangrijke aandachtspunten bij het inzetten van blockchain technologie in agrofood ketens zijn:

1. Het is een techniek en geen business oplossing. Blockchain is een manier om effectiever en efficiënter te werken, maar het is geen oplossing voor de gehele business. Zo moeten deelnemers binnen de keten of sector zullen het eerst eens moeten worden over de spelregels voordat blockchain technologie op een effectieve en efficiënte manier kan worden ingezet.
2. Toegankelijkheid: Blockchain is een techniek die steeds breder toegankelijk wordt. Je moet echter nog wel verzinnen hoe je het op de juiste manier aan de bedrijfsprocessen koppelt.
3. Diversiteit: Een groot verschil tussen agrofood producten en bitcoins is dat je een bitcoin zonder problemen kunt opdelen in gelijke stukken. Wanneer je starteenheid een varken is dan heeft dan hebben de karbonade en de kop na ‘opdeling’ een heel andere waarde.
4. Procesinformatie: Een ander groot verschil is dat wat er in de versketens eerder met het product gebeurd is relevant is voor de identificatie van het product. Bovendien is het aan verandering onderhevig door bederf en bewerkingen. Alleen transacties en volumes zullen daarom lang niet altijd toereikend zijn.
5. Eenduidigheid: Net als bij de huidige gecentraliseerde en gekoppelde systemen is het cruciaal dat referentiegegevens voor iedereen hetzelfde zijn. Een Bitcoin is en blijft een Bitcoin, maar zoals we weten is de definitie van een tomaat toch echt wat complexer.
6. Anonimiteit: Te vaak stranden mooie initiatieven omdat bedrijven niet willen prijsgeven waar zij hun producten betrokken hebben. Uit angst dat ze bij een volgende transactie buiten beeld blijven. Wanneer we anonieme deelname mogelijk maken zal dit wellicht de drempel tot het delen van informatie verlagen.

De blockchain technologie is één mogelijkheid om slimmer met data om te gaan en voedselveiligheid te waarborgen en voedselincidenten te voorspellen. Maar er zijn vanzelfsprekend meer manieren om meer uit de beschikbare data te halen, zoals bijvoorbeeld het opstellen van beslisregels. Daarover schreven wij een whitepaper .